الکترومیوگرافی یا همان تست نوار عصب و عضله که بصورت مخفف به آن ای‌ام‌جی می گویند. آزمون نوار عصب و عضله از مهمترین و پرکاربردترین آزمایشات نورولوژی است که در تشخیص و درمان طیف وسیعی از بیماری های مغز و اعصاب کاربرد دارد. افراد زیادی ممکن است در طول زندگی یک یا چند بار این تست را در هنگامی که دچار برخی بیماریهای عضلانی و اسکلتی شده باشند داده باشند و همیشه این سوال پیش آمده که این مشکلات چه ربطی به سیستم عصبی دارد. چرا برای تشخیص از ای‌ام‌جی استفاده می شود. در ادامه شما را با فرآیند انجام تست نوار عصب و عضله آشنا خواهیم کرد.
تست عصب و عضله چه کاربردی دارد
از آزمون ای‌ام‌جی برای بررسی آسیب های وارد شده به عضله و هر عاملی که باعث درگیری سیستم عصبی عضلانی بدن شده است، استفاده می شود. انجام ای‌ام‌جی و بررسی نتایج آن به نورولوژیست کمک می کند تا عامل یا عواملی که باعث احساس ناخوشایندی در اندام شما شده است را کشف نماید و بر آن اساس درمان شما را تجویز کند.
مکانیزم کارکرد الکترومیوگرافی چیست؟
به طور کلی هدف از انجام آزمون نوار تست عصب و عضله این است که واکنش عضلات نسبت به محرک هایی که به آن وارد می شود سنجیده شود. میزان این واکنش ها با سنجش فعالیت الکتریکی عضله در طی الکترومیوگرافی سنجیده و ثبت می گردد.
نحوه انجام آزمون نوار عصب و عضله
این آزمون همیشه توسط متخصص مغز و اعصاب و با دستگاه ماهیچه نگار (Electromyograph) انجام می شود.
برای انجام تست ای‌ام‌جی متخصص نورولوژی دو الکترود رو بر روی پوست نصب می نماید. الکترود اول وظیفه سنجش میزان تحریکی عضله را بر عهده دارد. الکترود دوم نیز نقش خنثی کننده جریان الکتریکی را ایفا می کند.
یک تحریک کننده نیز بر روی پوست نصب می شود که بسته به تشخیص و تنظیم نورولوژیست جریان الکتریکی تا حداکثر ۱۰۰ میلی ولت را به عصب ماهیچه ای که تحت تست عصب و عضله است وارد می کند.
عمل ثبت سیگنال ها در ای‌ام‌جی توسط یک سوزن باریک و ظریف که توسط نورولوژیست وارد عضله می شود، انجام می گیرد. برای وارد کردن این سوزن متخصص از بیمار می خواهد که عضله را در حالت استراحت یا همان شل کردن عضله قرار دهد. پس از نصب سوزن در محل درست، بیمار باید به صورت آهسته و تدریجی عضله را منقبض نماید. نوع حرکت انقباضی با هدایت نورولوژیست انجام می گیرد مثلا از شما می خواهد به آرامی دست یا زانوی خود را خم کنید و یا اینکه اندام تحت آزمون عصب و عضله را از محل خود بلند کنید. با شروع حرکت انقباضی سیگنال های مربوط به پتانسیل الکتریکی عضله توسط سوزن دریافت و به صورت نموداری بر روی مانیتور دستگاه ماهیچه نگار نمایش داده می شود. ممکن است برای ثبت دقیق تر ای‌ام‌جی، متخصص مغز و اعصاب از شما بخواهد چند بار عمل انقباض و استراحت عضله مورد آزمون را تکرار نمائید.
در برخی موارد متخصص مغز و اعصاب از یک دستگاه تقویت کننده صوتی نیز کمک می گیرد. با نصب این دستگاه پزشک می تواند صدای ناشی از انقباض عضله را بشنود. کیفیت و شاخصه های این صوت به نورولوژیست کمک می کند که آسیب های وارد شده به عضله و عصب آن را بهتر تشخیص دهد.
نشانه هایی که در هنگام مشاهده آنها، پزشک متخصص مغز و اعصاب اقدام به انجام ای‌ام‌جی می نماید
خیلی احتمال دارد که ما گاهی در برخی اندام های خود احساس خواب رفتگی یا سوزن سوزن شدن احساس کنیم.
اما اگر این علائم به صورت مداوم و مکرر بروز می کند، حتما باید تحت معاینه یک نورولوژیست قرار بگیریم.
از مواردی که یک متخصص نورلوژی را متقاعد به گرفتن نوار عصب و عضله می نماید به موارد ذیل می توان اشاره کرد:
- احساس سوزن سوزن شدن اندام ها: زمانی که شما مکرر حس وارد شدن سوزن های متعدد را به اندام خاص خود را دارید. این یکی از نشانه های اصلی درگیری عصب مربوط به عضله شما می باشد.
- بی حسی اندام : گاهی شما به یکباره یا به صورت تدریجی حواس اندام خود را از دست می دهید. به معنای واضح تر اینکه دیگر حواسی مانند درد، گرما و لامسه به قدرت و شدت قبل را درک نمی کنید.
- خواب رفتگی های مکرر اندام: زمانی که چندین نوبت در روز احساس خواب رفتگی در اندام هایی مانند دست و پا احساس می کنید.
- درد و گرفتگی عضله: ممکن است درد و گرفتگی عضله در اثر فعالیت فیزیکی و ورزشی شدید بوجود بیاید و اغلب این موضوع با استراحت اندام بر طرف می شود. اما در برخی موارد این دردها به مدت زمانی و حتی با استراحت و استفاده از داروهای شل کننده عضلات نیز بر طرف نمی شود. در این مواقع احتمال اینکه آسیب جدی به عضله وارد شده باشد زیاد است. برای تشخیص این آسیب ها متخصصین نورولوژی از تست نوار عصب و عضله استفاده می نمایند.
- دردهای تیرکشنده از لگن به پاها و اندام های تحتانی
- درد هایی که از گردن به سمت دست ها منتشر می شوند
- دردهای ناشی از درمان های پرتو و رادیوتراپی
- دردهای ایجاد شده در اثر شیمی درمانی
نوار عصب عضله در تشخیص چه بیماری هایی استفاده می شود؟
ای‌ام‌جی یکی از پرکاربردترین ابزارها و آزمایشات در تشخیص بیماری های مربوط به سیستم عصبی و عضلانی بدن است. نورولوژیست ها معمولا در تشخیص بیماری های ذیل از نوار عصب عضله استفاده می کنند:
- بیماری هایی که باعث درگیری سیستم عضلانی و ماهیچه ای بدن می شوند. دیسروفی عضلات (تحلیل عضلات و ماهیچه ها) و پلی میوزیت (التهاب عضلانی) از مهمترین و شاخص ترین این بیماری ها هستند.
- بیماری هایی که محل تماس عصبی ماهیچه‌ای (Neuromuscular junction) را درگیر می کنند. محل تماس عصبی ماهیچه ای به انتهای اعصاب و محل اتصال آن ها به ماهیچه ها گفته می شود. از جمله مهمترین این بیماری ها میاستنی گراویس یا ام‌جی (نوعی بیماری فلج ماهیچه ای) است.
- در مواردی که اعصابی که خارج از طناب نخاعی قراردارند تحت فشار یا درگیری قرار می گیرند به عنوان مثال بیماری سندرم تونل کارپال یا همان نشانگان مجرای مچ دستی (Carpal tunnel syndrome) که شایعترین نوروپاتی است که در آن اعصاب در ناحیه تونل کارپال که در مچ دست قرار دارند، فشرده و درگیر می شوند.
- تشخیص بیماری های نورون های محرکه (نورون های حرکتی) مانند بیماری اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) که به آن بیماری لو گهریگ نیز می گویند. این بیماری باعث تخریب پیش رونده سیستم عصبی بدن می شود.
- تشخیص التهاب ریشه های اعصاب گردن یا اعصاب کمر که در اثر بیرون زدگی یا فتق دیسک های ستون فقرات ایجاد می شود.
آماده شدن برای تست عصب و عضله
- در ابتدا پزشک متخصص مغز و اعصاب نحوه انجام تست را برای شما توضیح داده و به سوالات شما در این رابطه پاسخ می دهد.
- -برای انجام تست نیازی به ناشتا بودن نیست. بنابراین حتما قبل از تست یک غذای مقوی و نوشیدنی مصرف نمائید.
- حدود دو تا سه ساعت قبل از انجام نوار عصب از مصرف نوشدینی های حاوی کافئین مثل چای و قهوه و نوشابه کولا و استعمال سیگار اجتناب کنید.
- -لطفا لیست کاملی از داروهای مصرفی حتی مکمل های گیاهی، ورزشی و داروهای تقویتی خود را همراه داشته باشید.
- در صورت داشتن دستگاه ضربان ساز قلبی(پیس میکر) به متخصص نورولوژی اطلاع دهید.
- لباس راحت و گشاد به تن داشته باشید.
- چند روز قبل از انجام تست لطفا از هیچ گونه لوسیون یا روغنی استفاده نکنید.
- در صورت مصرف داروهای رقیق کننده خون مثل وارفارین،ریوروکسابان،دابیگاتران و… به نورولوژیست اطلاع دهید.
- در صورت ابتلا به بیماریهای مختل کننده انعقاد خون از جمله هموفیلی یا افت پلاکت پزشک را آگاه سازید.
- لازم است برای انجام این تست وسایلی مانند زیوآلات،ساعت، سنجاق سر، عینک، سمعک و سایر وسایل فلزی مانند دسته کلید و … را خارج کنید.
در حین انجام تست الکترومیوگرافی
نوار عصب و عضله به طور سرپایی یا در طی بستری بیمار انجام می شود.این تست باید توسط یک متخصص مغز و اعصاب انجام شود.در حین انجام ای‌ام‌جی گوشی تلفن خود را خاموش کرده یا در حالت پرواز نگه دارید. زیرا پالس های الکتریکی ایجاد شده توسط تلفن همراه باعث اختلال در سنجش دستگاه ماهیچه نگار می گردد.
بسته به نظر نورولوژیست نوار عصب و عضله در وضعیت درازکش یا نشسته انجام می شود.
جهت انجام نوار عصب یک الکترود به مسیر عصب مورد نظر توسط یک باند چسبدار ثابت می شود و توسط الکترود تحریک کننده یک ولتاژ ضعیف عصب را تحریک میکند تا موج حاصل از واکنش عضله نسبت به محرک را ثبت کند. این جریان وارد شده در بیمار یک احساس سوزش خفیف مثل یک برق گرفتگی بسیار خفیف به تنها مدت چند ثانیه ایجاد می کند. برای انجام نوار عضله که بلافاصله پس از نوار عصب انجام می شود، ابتدا محل عضله توسط الکل ضدعفونی شده سپس یک سوزن ظریف و استریل شده وارد بافت ماهیچه می شود. تعداد حدود پنج عضله یا بیشتر در حین انجام تست عضله بررسی می گردد. بعد از انجام نوار عصب و عضله
بعد از انجام نوار عصب و عضله بلافاصله قادر به ادامه فعالیت های روزمره خواهید بود. سوزن های مورد استفاده بسیار باریک و ظریف می باشند و یکبار مصرف می باشند.
در موضع انجام تست عصب و عضله درد و کبودی بسیار خفیف به مدت حدود یک روز ممکن است وجود داشته باشد که با گذاشتن کیسه یخ درد و کبودی کمتر خواهد شد.
