در این مقاله ابتدا به توضیح مختصری از ویروس کرونا می پردازیم. سپس در مورد عوارض مغزی کرونا صحبت می کنیم. ویروس کرونا از دسامبر ۲۰۱۹ در ووهان چین شناسایی شد. کرونا یک RNA ویروس تک رشته ای است. ظاهر ویروس به شکل کروی بوده و منجر به ایجاد تظاهرات شدید تنفسی می شود.
ابتلا به ویروس کرونا می تواند منجر به عوارض مغزی و عصبی نیز بشود. این ویروس از طریق گیرنده های خاصی وارد سلول های عصبی می شود.
با ورود ویروس به بافت مغزی یک التهاب شدید مغزی یا به عبارتی انسفالیت ایجاد می شود. همچنین به دنبال ایجاد عفونت منتشر در بدن و به واسطه تولید شدن سیتوکین ها این واکنش التهابی تشدید می شود.
در زمینه پاسخ ایمنی ایجاد شده، میلین (ساختار غنی از چربی در اطراف سلول عصبی ) آسیب می بیند. به دنبال آسیب میلین در سیستم عصبی، عوارضی ایجاد می شود.
عوارض مغزی سایر کرونا ویروس ها
در سال ۲۰۰۳ ویروس سارس منجر به در گیری سیستم عصبی شد. عوارض عصبی این ویروس تنفسی شامل درگیری عصب های محیطی، التهاب مغز و سکته مغزی و سردرد بودند.
ویروس مرس نیز از دسته کرونا ویروس ها بود. حدود ۲۶% افراد مبتلا را دچار افت سطح هوشیاری کرد. همچنین ۸.۶% افراد درگیر نیز دچار تشنج شدند.
تظاهرات ویروس کرونا
ویروس کرونا از طریق ترشحات تنفسی منتقل می شود. دوره نهفته ویروس ۱-۱۴ روز طول می کشد. علایم شایع آن شامل تب و سرفه، تنگی نفس و علایم گوارشی هستند.
آسیب به سیستم عصبی
ابتدا ویروس از طریق سیستم تنفسی وارد بدن شده و سپس به جریان خون راه پیدا می کند. سپس از سد خونی مغزی عبور می کند. و وارد بافت مغزی می شود. این مسیر درگیری سیستم عصبی چندان شایع نیست.
کرونا می تواند به طور مستقیم عصب بویایی یا چشایی را درگیر کند. به طوری که بسیاری افراد مبتلا در ابتدا کاهش حس بویایی و چشایی را گزارش کرده اند.
آسیب عصبی کرونا می تواند ثانویه به کاهش اکسیژن رسانی سلول های عصبی باشد. این مکانیسم از سایر موارد شایع تر است.
به دنبال تولید سیتوکین ها فرد دچار سردرد می شود. سردرد می تواند ناشی از افزایش فشار داخل مغزی باشد. با پیشرفت بیماری ریوی علایم عصبی نیز بدتر می شود. به تدریج خواب آلودگی در فرد ایجاد شده و با افزایش ادم مغزی فرد به کما می رود.
عارضه عصبی دیگر به دنبال تخریب لایه پوشاننده عصب (میلین) می باشد. در نتیجه بافت مغز و عصب های محیطی بدن دچار آسیب خواهند شد.
کرونا ویروس و سکته مغزی
اتفاق دیگر در نتیجه ابتلا به کرونا بروز حوادث عروقی است. یکی از این حوادث می تواند به صورت بروز سکته مغزی حاد باشد. شریان ها و ورید های مغزی به علت ایجاد لخته در درون آنها مسدود شده و سکته مغزی رخ می دهد.
هر چه بیماری کووید در فرد شدیدتر باشد، احتمال بروز عوارض مغزی کرونا بیشتر است. همچنین در بررسی های انجام شده در مایع مغزی نخاعی افراد مبتلا ویروس کووید ۱۹ یافت شده است.
در ۴۰% افرادی که مبتلا به ویروس کرونا شدند، سردرد و اختلال هوشیاری دیده شده است. بروز علایم عصبی در بیماران، پیش آگهی سیر بیماری را وخیم می کند.
در صورت درگیری سیستم عصبی مرکزی فرد دچار سردرد، احساس گیجی و عدم تعادل و با پیشرفت بیماری دچار افت سطح هوشیاری خواهد شد. این ویروس همچنین اعصاب محیطی را نیز درگیر کند. علایم آن شامل اختلال حس بویایی، اختلال حس چشایی، اختلال در بینایی و درگیری سیستم عضلانی اسکلتی بدن می باشد.
سردرد در کرونا
سردرد می تواند اولین نشانه ابتلا به کرونا باشد. هر سردردی که بدون سابقه قبلی در فرد ایجاد شود مهم است. در صورتی که نوع سردرد بیمار به تازگی نسبت به سردردهای مزمن قبلی تغییر کرده باشد باید به آن توجه شود. در این شرایط ابتلا به ویروس و عوارض مغزی کرونا را باید مد نظر قرار داد. از فرد در مورد سایر علایم ابتلا به ویروس باید سوال شود. همچنین سابقه تماس با فرد مبتلا را لازم است که جستجو نمود.
علت بروز سردرد در کرونا چیست؟
سردرد می تواند به دنبال کاهش اکسیژن رسانی خون اتفاق بیفتد. همچنین افزایش فشار مغز و ادم مغزی نیز از دلایل بروز سردرد هستند. سردرد می تواند نشانه ای از بروز لخته در عروق مغزی و سکته مغزی نیز حتی باشد.
ماهیت سردرد کرونا چگونه است؟
هنوز یافته چندان دقیقی در مورد فرم این سردرد مشخص نشده است. اما معمولا در افراد مبتلا سردرد به صورت منتشر در تمامی نواحی سر است. محل سردرد بیشتر در ناحیه پیشانی و پس سری است. به طور مداوم می باشد و با حرکت کردن فرد تشدید می شود. سردرد می تواند ضرباندار باشد یا به صورت فشاری احساس شود. سردرد کرونا معمولا به مسکن های معمولی پاسخ نمی دهد. با تشدید سیر بیماری تنفسی سردرد نیز افزایش پیدا خواهد کرد.
در همراهی با سردرد معمولا کاهش اشتها، اختلال خواب، تهوع، حساسیت به نور و درد گردن نیز ممکن است وجود داشته باشد.
همچنین افرادی که به طور مزمن دچار سردرد بودند در صورت ابتلا به کرونا دچار تشدید علایم خواهند شد.
درمان عوارض مغزی کرونا
- مصرف زیاد مایعات و استفاده از سرم درمانی
- کاهش تعداد داروهای مصرفی بیمار کرونا تا حد امکان
- توجه به مسکن های تجویزی در صورتی که بیمار کرونا دچار نارسایی کبدی یا کلیوی باشد.
- بهبود اکسیژن رسانی خون با وسایل کمک تنفسی
- توجه به بروز حوادث حاد مغزی از جمله سکته مغزی و ادم مغزی
سردرد ناشی از استفاده از وسایل حفاظتی
اثر فشاری استفاده از ماسک، شیلد و عینک های حفاظتی منجر به بروز سردرد می شود. بیشترین محل درد در مکانی از سر می باشد که فشار این وسایل را تحمل می کند. معمولا در ناحیه پشت سری سردرد بیشتر است. در کسانی که میگرن داشتند ، این سردرد ها بیشتر شده و نیاز به مصرف مسکن ها در آن ها افزایش می یابد. تقریبا ۸۲% افراد مبتلا به میگرن در این دوران سردرد بیشتری را تجربه خواهند کرد.
مشخصه سردرد ناشی از وسایل حفاظتی بروز آن بعد از یک ساعت استفاده از وسایل است. بیشترین مکان آن در محل تماس می باشد. حدود یک ساعت بعد از برداشتن وسایل سردرد بهبود خواهد یافت.
سردرد میگرنی در دوران کرونا
درمان حاد سردرد های میگرنی همانند پروتوکل های قبلی می باشد.هر چند به دنبال استرس ناشی از ابتلا به بیماری سردرد ها افزایش می یابند. استفاده از مسکن هایی نظیر ایندومتاسین، کتورولاک، ناپروکسن، دیکلوفناک و مفنامیک اسید در این دوران بی خطر است.
در صورت نیاز حتی میتوان از کورتون ها مثل متیل پردنیزولون و دگزامتازون نیز استفاده کرد.
جهت بهبود درد شدید ناحیه پس سری و گردن استفاده از تیزانیدین نیز توصیه می شود.
تا حد امکان باید از مصرف داروهای مخدرنظیر مورفین و پتدین اجتناب نمود. مصرف این داروها هرچند به طور موقت سبب بهبود سردرد می شوند ولی فرد را مستعد بروز مکرر سردرد خواهند کرد.
درمان های پیشگیری کننده در میگرن
در صورتی که تعداد سردرد ها بیشتر از سه بار در ماه باشد. یا سردرد ها به شدت ناتوان کننده باشند،درمان پیشگیرانه توصیه می شود.
استفاده از بوتاکس در دوران کرونا بی خطر است و می تواند مد نظر پزشک قرار گیرد. همچنین مصرف داروهایی نظیر آمی تریپتیلین، ملاتونین، توپیرامات، زونیسامید نیز در موارد مقاوم پیشنهاد می شود.